System prewencyjny 2.0, a może 3.0

31 stycznia 2013

W internetowej sieci „Web 1.0”, „Web 2.0” czy „Web 3.0” oznaczają kolejne etapy radykalnej zmiany tej rzeczywistości. Używając ogromnego uproszczenia, możemy powiedzieć, że „Web 1.0” to strony internetowe, które służą przekazywaniu i pozyskiwaniu informacji (tekstów pisanych, obrazów, filmów itd.). „Web 2.0” umożliwia współpracę, a informacja nie jest już przekazywana w jednym kierunku, ale w obu, co sprawia, że użytkownik Internetu, do tej pory bierny, może stać się autorem treści udostępnianych innym użytkownikom.

Tak dzieje się np. w portalach społecznościowych (Wikipedia, Facebook, Youtube, itp.), w których następuje interakcja, dyskusja, dzielenie się; może pojawić się wielu moderatorów i twórców.

Wreszcie „Web 3.0” to mechanizm podpowiadający, poszerzający proste skojarzenia, pozwalający na dynamiczne wyszukiwanie, wykorzystywany np. przez serwis Google, bywa nazywany sztuczną inteligencją – oczywiście wszystko dokonuje się na bazie wcześniej zdefiniowanych pojęć. Daje także możliwość korzystania z różnych aplikacji bezpośrednio na stronach internetowych lub wizualizacji materiałów stron internetowych za pomocą innych aplikacji komputerowych niż przeglądarki internetowe [1].

Pozwoliłem sobie na ten przydługi wstęp, porównanie, by zapytać, na jakim etapie jesteśmy w naszej praktyce systemu prewencyjnego? Oczywiście  bardziej zależy mi na tym, byście poszukiwali odpowiedzi niż na niej samej.

Genialność Księdza Bosko

Ksiądz Bosko, […] żył w spotkaniach z chłopcami pierwszego Oratorium doświadczeniem duchowym i wychowawczym, które nazwał Systemem prewencyjnym [K 20]. Ulegając usilnym prośbom, by opisał metodę wychowawczą, którą stworzył – skreślił kilka stron potocznie nazywanych traktatem [2]. W swoim życiu napisał wiele tekstów, które służyły jemu samemu, wychowawcom i wychowankom. W nich odnajdujemy idee i zasady systemu prewencyjnego. W swoim sercu tęskniącym za prowadzeniem jak największej liczby młodych ludzi ku dojrzałości, ku zbawieniu, nie pozostawił wiele miejsca na teoretyczną systematykę i opis samego systemu.

Przez wiele lat te jego doświadczenia były pogłębiane i ubogacane zdobyczami pedagogiki, zachowując jasność wypracowanej metody wychowawczej.

W historii Zgromadzenia i rozwoju systemu prewencyjnego możemy odnaleźć wiele przełomowych momentów, w których podążaliśmy za rytmem Kościoła i rozwoju pedagogiki, wspomnę choćby Sobór Watykański II, po którym na nowo powstał tekst Konstytucji.

Ostatnie kapituły generalne […], szczególnie KG22 i KG26 pogłębiły temat „programu konsekracji apostolskiej”: pierwsza – poprzez definitywną redakcję tekstu naszych Konstytucji i Regulaminów; druga – poprzez staranie «o umocnienie charyzmatycznej tożsamości przez powrót do Księdza Bosko i ożywienie serca każdego współbrata pasją dla hasła „daj mi dusze”. W tych dwóch kapitułach znajdziemy wszystkie elementy charakteryzujące salezjański program apostolski; KG23 zwraca uwagę na osobę salezjanina jako wychowawcy, duszpasterza młodych; KG24 mówi o salezjaninie jako animatorze jedności według ducha i posłannictwa Księdza Bosko; KG25 zwraca uwagę na salezjanina jako członka odpowiedzialnego za wspólnotę [3].

Sam namysł nad systemem dokonywał się nie tylko pośród nas, lecz także wśród osób pochodzących z różnych grup Rodziny Salezjańskiej, pośród wielu świeckich wychowawców oraz na wyższych uczelniach kościelnych i świeckich. „Rozwój szczególnego doświadczenia Księdza Bosko spowodował, że metoda ta, nosząca od pewnego momentu nazwę właśnie systemu prewencyjnego, staje się systemem rozpowszechnianym i przedstawianym jako metoda uniwersalna. Ksiądz Bosko zaproponował go i chciał, aby został on przyjęty w wychowaniu i resocjalizacji młodzieży przynależącej do różnych grup. Jak wiadomo, i jak napisano w Karcie tożsamości Rodziny Salezjańskiej, system prewencyjny przedstawia kwintesencję mądrości pedagogicznej Księdza Bosko oraz stanowi prorocze przesłanie, które pozostawił swoim spadkobiercom i całemu Kościołowi. Jest on duchowym i wychowawczym doświadczeniem, które opiera się na rozumie, religii i dobroci [4].

Wydaje się, że dziś można mówić, iż jest on „Systemem 2.0”, w którym wiele osób z różnym doświadczeniem w różnych kontekstach tworzy kolejne sposoby jego realizacji, kolejne wykładnie tego, co nazywamy systemem prewencyjnym. Nie jesteśmy jedynymi jego posiadaczami. Na pytanie zadane Przełożonemu Generalnemu, ks. Juanowi Vecchiemu, czy jest możliwe, by charyzmat przechowywał się jedynie w środowisku świeckim, odpowiedział: tylko w pierwszym pokoleniu, czyli przenoszony jest przez osoby, które były przygotowane wprost przez salezjanów (lub inne osoby konsekrowane). Ponieważ ‘system’ potrzebuje ‘konsekracji’, potrzebuje współpracy osób konsekrowanych i świeckich.

Widać wyraźnie, że odgrywamy znaczącą rolę, a może obecnie jeszcze bardziej kluczową, w odczytywaniu w nowych warunkach, co oznacza dziś działać według systemu prewencyjnego. Nasza wiedza, nasze doświadczenie, nasze świadectwo – może być istotne dla wielu wychowawców, może być punktem odniesienia i identyfikacji charyzmatycznej.

Otóż dla prawidłowej aktualizacji systemu prewencyjnego w naszych czasach winniśmy skierować nasz wysiłek nie tyle na to, by myśleć natychmiast o programach, o formułach czy też o powtarzaniu od nowa ogólnikowych i dobrych na każdą okazję ‘sloganów’, ile zmierzać ku zrozumieniu historycznej metody Księdza Bosko, wiedząc, że jego dogłębne rozważania ówczesnych sytuacji dały początek podstawowym założeniom, opracowaniom teologicznym, antropologicznym, duszpasterskim, pedagogicznym, które on uważał za stosowne dla młodzieży swoich czasów [5].

O nas samych

W ostatnich dniach dotarły do nas dane statystyczne dotyczące Zgromadzenia, które podają, że na dzień 31 grudnia 2012 roku było na świecie 15 494 salezjanów, pracujących w 132 krajach na 5 kontynentach. W tym jest 121 biskupów oraz 480 nowicjuszy [6].

Z jednej strony odnotowujemy spadek ilości współbraci w stosunku do roku 2011, w którym było ogółem 15 560 salezjanów, ale z drugiej strony wzrosła liczba nowicjuszy z 415 w 2011 roku do 480 w obecnym. Jest to o tyle ważne, że w poprzednich latach ta liczba nieustannie powoli się zmniejszała. Ciekawym jest również wzrost ilości koadiutorów z 1609 w 2011 roku do 1824 w 2012 roku.

Czy te zmiany to znak przełamania pewnej tendencji? Czy to efekt pracy powołaniowej i promocji powołania koadiutora, która dokonuje się w Zgromadzeniu w ciągu ostatnich lat? Trudno powiedzieć, czas pokaże. Warto jednak włączyć się w pracę jaką podejmuje Zgromadzenie, czyli poszczególni współbracia, i wspierać to, co wspólnie przygotowaliśmy, a co zostało przez kapituły generalne przedstawione jako wnioski.

Nie mogę oprzeć się wrażeniu, że „Projekt Europa” nawołujący do umocnienia wiary, do pogłębienia bliskości z Bogiem, do gorliwości w życiu Ewangelią proponowaną odbiorcom naszej misji, uprzedził wnioski ostatniego synodu biskupów na temat nowej ewangelizacji.

Zaufajmy sobie, włóżmy serce w przygotowanie Kapituły Inspektorialnej, uwierzmy, że razem możemy wypracować, zaproponować, zdecydować, a potem zrealizować postanowienia zmieniające oblicze świata.

„Ewangelizować znaczy dodawać zaczynu do ciasta, dzięki czemu będzie można zmienić mentalność i serce osób, a przez to zmienić również struktury społeczne w taki sposób, aby były bardziej zgodne z planem Bożym. Nie chodzi tu o jakąś działalność ukrytą; ewangelizować znaczy wywołać prawdziwą rewolucję społeczną, dogłębną i jedynie skuteczną. Aby ewangelizować, potrzebujemy jednego motywu: musimy być ludźmi „zakochanymi” w Bogu, doświadczyć Jego przyjaźni i zażyłości z Nim. W tym procesie uwaga musi być skierowana przede wszystkim na nasze serce. Właśnie tam, gdzie kształtują się myśli i decyzje. Serce musi być wolne od zanieczyszczeń. Domaga się to przejrzystości, zdolności wejścia w siebie i obnażenia przed Bogiem prawdziwych motywacji naszego postępowania. Prawda czynów domaga się czystości motywacji.” [7]

 Kochani!

Chęć głoszenia Dobrej Nowiny pochodzi z obfitości serca osoby, która została pozyskana przez Jezusa; osoby dogłębnie zintegrowanej i zjednoczonej wyłącznie z miłością Bożą. Chodzi tu o miłość jedyną, bo centralną, jedyną, bo mającą pierwszeństwo przed wszystkimi innymi uczuciami serca [8].

W dzisiejszą uroczystość naszego Ojca i Nauczyciela życzę wszystkim Wam oraz wszystkim, z którymi spotykamy się codziennie, dzieląc nasze życie i wiarę, takiej obfitości serca, która zaowocuje świętością nas samych i tych, do których jesteśmy posłani.

Musicie być mocni tą mocą, którą daje wiara! Musicie być mocni mocą wiary! Musicie być wierni! Dziś tej mocy bardziej wam potrzeba niż w jakiejkolwiek epoce dziejów. Musicie być mocni mocą nadziei, która przynosi pełną radość życia i nie dozwala zasmucać Ducha Świętego! Musicie być mocni mocą miłości, która jest potężniejsza niż śmierć […]. Musicie być mocni, drodzy bracia i siostry, mocą tej wiary, nadziei i miłości świadomej, dojrzałej, odpowiedzialnej, która pomaga nam podejmować ów wielki dialog z człowiekiem i światem na naszym etapie dziejów – dialog z człowiekiem i światem, zakorzeniony w dialogu z Bogiem samym: z Ojcem przez Syna w Duchu Świętym – dialog zbawienia [9].

Oddany w św. Janie Bosko, z braterskim pozdrowieniem